تنش در کرکوک و مسئله رفراندوم و استقلال کردستان عراق
(مصاحبه تلویزیون پرتو با رحمان حسین زاده)
تلویزیون پرتو: در هفته های اخیر انجمن استانداری کرکوک، پرچم کردستان را در کنار پرچم عراق در ادارات استان کرکوک برافراشته است. این مسئله با عکس العمل موافقین و مخالفین مواجه شده است. نظر شما در این باره چیست ؟
رحمان حسین زاده: همانطور که اشاره کردید، نجم الدین کریم استاندار کرکوک چند هفته قبل پرچم کردستان را در کنار پرچم عراق برافراشته است. این عمل در سطح شهرو استان کرکوک عکس العمل ها و تنش هایی را به همراه داشته است. استان کرکوک ترکیب جمعیت ویژه ای دارد، که موجب حساسیت خاص به رویدادهای این استان میشود. شهروندان کرد زبان، ترکمن زبان و عرب زبان در آنجا زندگی می کنند و به این دلیل کرکوک پیچیدگی و ویژگی خاصی دارد. هر جریان سیاسی اگر ذره ای احساس مسئولیت در قبال مردم و نحوه اداره درست این استان داشته باشد، لازمست اقدامات خود را با احساس مسئولیت بالا سازماندهی کند، تا تنش ها شدت نیابد و کشمکش ها بیشتر نشود و مردم را تحت عنوان کرد زبان و ترکمن زبان و عرب زبان بودن به جان هم نیندازند. آن هم در شرایطی که بسیاری از مردم مسلح هستند و یا توسط احزاب قومی و مذهبی کرد و ترکمن و عرب زبان مسلح و حتی علیه هم تحریک میشوند. این اقدام انجمن استانداری کرکوک تنش هایی را در سطح شهر و استان کرکوک و حتی در خود انجمن استانداری کرکوک که به قول خودشان از فراکسیون کرد زبانها، فراکسیون عرب زبانها و فراکسیون ترکمن زبانها تشکیل شده دامن زد. تحریکات و تنش های قومی مذهبی که زمینه قبلی هم دارد، در این مدت و با این اقدام نامسئولانه شدت بیشتری گرفت. از نظر ما تشدید تنش های قومی مذهبی از طرف هر جریانی، حرکتی مضر علیه مردم استان مربوطه و کل جامعه است و از نظر ما محکوم است. این اقدام انجمن استانداری کرکوک عملا تحریکات قومی مذهبی را تشدید کرده و محکوم است. در مقابل باید از حقوق مردم آن جامعه از کرد زبان و عرب زبان و ترکمن زبان دفاع کرد و نسبت به سرنوشت و زندگی آنها مسئول بود. جریانات ناسیونالیست و قومی تحت نام پرچم تنش قومی ایجاد و تشدید میکنند. پرچم دولت عراق و پرچم دولت اقلیم کردستان نشانه های دو نوع حاکمیت و دو نوع دولت و دو نوع کارکرد در اداره جامعه و در قبال مردم است. وقتی به کارکرد دولت مرکزی عراق در چندین دهه گذشته نگاه می کنیم، زیر پوشش همین پرچم عراق مصیت و بدبختی فراوان برای مردم عراق و کردستان و از جمله استان کرکوک ببار آورده است. تحت نام پرچم و خاک عراق، میدانیم صدام حسین جلاد، چه ابعاد دهشتناکی از نسل کشی و انواع سرکوب، شکنجه و اعدام و کشتار و لشکرکشی را علیه مردم عراق و به ویژه کردستان و مردم کرکوک اعمال کرده است. دربیست و پنج سال گذشته، دولت اقلیم کردستان هم با پرچم اقلیم کردستان فقر و بیکاری، عدم تامین معیشت تبعیض و نابرابری و فساد غیر قابل تصور و ناامنی، تهدید و سرکوب علیه مخالفان و مردم معترض و روزنامه نگاران را اعمال کرده است. زیر نام پرچم و تحت پوشش آن، دولت مرکزی عراق و دولت اقلیم کردستان منشاء مصائب فراوان و موجود در جامعه و علیه مردم بوده اند. در نتیجه از زاویه منافع کارگر و مردم بالا و پایین آوردن پرچم نه تنها هیچ فایده و منفعت و رفاه بهتری برای مردم ندارد، بلکه تشدید کننده تحریکات و تعصبات ملی و قومی و فراهم کننده به جان هم انداختن مردمی است که سالها در کنار هم زندگی کرده اند. در مقابل این تحرکات باید ایستاد و مقابله کرد.
تلویزیون پرتو: احزاب حاکم در کردستان، اتحادیه میهنی و حزب دمکرات کردستان استان کرکوک را کنترل می کنند. در رسانه ها روزانه شاهد ابراز نارضایتی و حتی اعلام شکایت مردم هستیم که از وجود مشکلات متعدد مینالند وبخشا معتقدند، این دو حزب برای پرده پوشی چنین مشکلاتی، مساله رفراندوم و بالا بردن پرچم را مطرح کرده اند. نظر شما چیست ؟
رحمان حسین زاده: مردم حق دارند، فکر کنند که این احزاب برای پرده پوشی مشکلات واقعی زندگی مسئله رفراندوم و طرح استقلال کردستان را به دست گرفته اند. مردم می گویند ما در فقر زندگی می کنیم و شرایط زندگی ما بسیار سخت است و این دو حزب به عنوان تشکیل دهنده دولت اقلیم کردستان جوابگوی مشکلات ما نیستند. این بار پروژه رفراندوم و بحث استقلال کردستان را به عنوان اهرم و ابزاری برای پرده پوشی معضلات موجود و جواب ندادن به مشکلات مردم در دست گرفته اند. این بخشی از علت طرح مسئله از جانب این دو حزب است. اما تمام مسئله نیست. علاوه بر ترفندهای این احزاب بطور واقعی بحث رفراندوم در کردستان و در استان کرکوک و بحث استقلال کردستان، یک مسئله واقعی سیاسی است که از سالها قبل در سطح جامعه مطرح بوده و جواب میخواهد. این دو حزب حاکم اتفاقا بنا به مصلحت و منفعت روزشان با این مسئله مهم برخورد کرده و موضع میگیرند. در گذشته نه چندان دور، همین چند سال قبل مخالف رفراندوم و طرح استقلال کردستان بودند که از سال ۱۹۹۵ توسط جریان ما کمونیسم کارگری و به طور مشخص توسط منصور حکمت برای کردستان عراق مطرح شد. امروز بنا به اوضاع و احوال جدید جهانی و منطقه ای و احتمالات مختلف تحولات در عراق و بنا به منفعتشان موافق این طرح هستند. در نتیجه پاسخ دقیق اینست هم به عنوان اقدامی برای عدم جوابگویی به مسائل معیشتی و واقعی زندگی مردم و هم از جهت دیگر به عنوان پاسخ به یک مساله سیاسی مطرح و بنا به منافع امروزشان طرح رفراندم در استان کرکوک و در سطح کردستان عراق را طرح میکنند. اقدامات این احزاب این دو جهت قضیه را مد نظر دارد. این مسئله را هم تاکید کنم که تجربه هم ثابت کرده، این دو حزب حاکم در کردستان حول این طرح مانوور میدهند. از بالای سر مردم تصمیم میگیرند و با آن معامله میکنند. در این مورد هم به همین شکل است. جریانی که بخواهد این مسئله را به نتیجه برساند، با برافراشتن پرچم اقدام به تحریکات و تنش های قومی مذهبی نمی کند. اگر چه تحریکات قومی مذهبی جزء ماهیت و اهداف ناسیونالیسم در همه جای دنیا و از جمله در اقلیم کردستان است.
تلویزیون پرتو: در پی اعلام موضوع رفراندوم و استقلال کردستان دولتهای منطقه از جمله ایران و ترکیه صراحتا مخالفت کردند و آن را “بی قانونی” در منطقه نامیدند. چرا این مسئله در این مقطع آنقدر برجسته شده است ؟
رحمان حسین زاده: مخالفت دولتهای مستبد و دیکتاتور مانند دولت ترکیه و جمهوری اسلامی و دولت مرکزی عراق که تمام تاریخ آنها سرکوب علیه مردم کشور تحت حاکمیت شان و از جمله سرکوب مردم در کردستان ترکیه و عراق و ایران بوده، اتفاق تازه ای نیست و غیره منتظره هم نیست. اینها دشمنان مردم کردستان هستند. طبیعی است که آنها با هر طرح و پروژه ای که خیلی محدود هم در راستای منفعت مردم باشد،مخالفت کنند. چه نیروهای سیاسی حال حاضر طرفدار رفراندوم و چه ما به عنوان نیروی چپ و کمونیست کارگری که از بیست و چند سال پیش خواستار اجرای رفراندوم در کردستان عراق بوده ایم، فرضمان این بوده که این دولت ها مخالف هستند. قاعدتا با اتکا به نیروی مردم در مقابل آنها باید ایستاد. اما دلیل اینکه در حال حاضر با وجود مخالفت این دولت ها بحث رفراندوم و استقلال کردستان مطرح می شود، این مسئله واقعی مطرح است که سرنوشت جامعه کردستان و آینده آن چه میشود، از سالها و مدتها قبل مطرح بوده است. اتحادیه میهنی کردستان و حزب دمکرات کردستان بعد از سال ۱۹۹۱ با برچیده شدن حاکمیت بعث از کردستان عراق به جای مراجعه به آرای مردم و طرح رفراندوم و استقلال کردستان، بنا به مصلحت و منفعتشان آن روزشان و همسویی آنها با طرح های آمریکا، بنا به منافعشان در تشکیل دولت مشترک و پارلمان مشترک عراق با دیگر نیروهای سیاسی بورژوایی و ارتجاعی در عراق و علم کردن طرح پردردسر و نیم بند و ارتجاعی “فدرالیسم” در شرایطی که استقلال کردستان برای جوابگویی به معضلات سیاسی و اجتماعی جامعه کردستان لازم بود، آنها با برگزاری رفراندوم و استقلال کردستان مخالفت کردند. لازم است یادآوری کنم، برای اولین بار در سال ۹۵ میلادی ما کمونیسم کارگری و حزب کمونیست کارگری عراق که تازه تاسیس شده بود بحث رفراندوم و استقلال کردستان را بر اساس ضرورتهای سیاسی موجود مطرح کردیم. از نظر ما ضرورت این بود که کردستان عراق عملأ از کل عراق جدا شده بود و تحت کنترل حکومت مرکزی نبود و حالت معلق و سرگردانی داشت و انواع مشکلات گریبانگیر جامعه بود و در عین حال مسأله ملی به عنوان یک مسئله واقعی در کردستان به قوت خود باقی بود و راه حل میخواست. ما به عنوان کمونیسم کارگری عراق چه برای حل مسأله ملی در کردستان عراق و چه برای پایان دادن به سرگردانی و بلاتکلیفی جغرافیایی کردستان عراق، لازم میدیم در یک رفراندم به رسمیت شناخته شده بین المللی، رای به استقلال کردستان داده شود. ما مبتکر آن بودیم که رفراندوم برگزار شود و همه شهروندان کردستان عراق به دور از هر دسته بندی ملی و زبانی و مذهبی در رفراندوم شرکت کنند و به مستقل شدن کردستان عراق یا باقی ماندن در چهارچوب عراق رأی بدهند. این سیاست اصولی و درستی است که همان وقت این احزاب ناسیونالیست با آن مخالفت می کردند.
تلویزیون پرتو: آیا استقلال کردستان عراق می تواند مشکلات واقعی کارگران و مردم را حل کند ؟
رحمان حسین زاده: نه، اینگونه نیست که با استقلال کردستان عراق مشکلات واقعی زندگی کارگران و مردم زحمتکش و بخش عظیم مردم جامعه حل می شود. در دنیا نزدیک به دویست کشور مستقل وجود دارد که در آن دولتهای استثمارگر سرمایه داری حاکم هستند و کارگران و مردم زحمتکش این دویست کشور به درجات مختلف با رنج و محنت و بیکاری و فقر روبرو هستند. در همین کشورهای اروپایی که کشورهای پیشرفته تری هستند و مردم از حقوق بیشتری برخوردارند فقر و بیکاری و بی تأمینی وجود دارد. معلوم است صرفا با تشکیل دولت و استقلال یک جغرافیا و استقلال کردستان مشکلات کارگر و مردم زحمتکش و محروم جامعه پایان نمی یابد. ناسیونالیست این ادعا را دارند، اما وارونه کردن حقیقت است. اینها برای پیشبرد پروژه های خودشان ادعا میکنند، همه مشکلات به دلیل نداشتن “فدرالیسم و یا استقلال است”، گویا اگر فدرالیسم و استقلال کردستان متحقق شود، بعد از آن مشکلات را حل می کنند.اینطوری نیست. بیست و پنج سال است که اینها در اقلیم کردستان حاکمیت می کنند، دولت و پول و امکانات هم در اختیارشان بوده اما از مردم دریغ کرده اند و مردم را گرسنه تر و فقیرتر کرده اند و قابل توجیه هم نیست و ماهیت ضد مردمی و ضد کارگری احزاب حاکم واضح تر از همیشه است.
طرح رفراندوم و استقلال کردستان و اجرای آن به یک مشکل واقعی و سیاسی جواب می دهد. کل عراق در بلاتکلیفی واقعی است و هنوز دولت مرکزی قدرتمندی در آن وجود ندارد. سناریوی سیاه در بخش زیادی از عراق حاکم است. اقلیم کردستان دولت خاص خود را دارد که هنوز در سطح بین المللی به رسمیت شناخته نشده است. مردم برای ماندن در چهارچوب حکومت مرکزی یا داشتن حکومت مستقل در انتظار به سر می برند و هنوز نوعی بلاتکلیف و سرگردانند. از نظر ما این وضع باید پایان یابد. راه حل آن مراجعه به آرای مردم و برپایی رفراندومی است که مردم در آن تصمیم بگیرند، که آیا میخواهند جزو دولت مرکزی عراق باشند یا اینکه دولت مستقل در کردستان را ایجاد کنند. این حق طبیعی آنهاست. ما در چنین رفراندمی رای به استقلال کردستان میدهیم.
اما چرا برای خود استان کرکوک یک رفراندوم لازم است و ما از آن حمایت می کنیم؟ چون کرکوک ترکیب جمعیتی ویژه ای دارد. شهروندان عرب زبان و کرد زبان و ترکمن زبان در آن وجود دارند. هیچ جریانی و حرکتی متکی به این دسته بندیها نمیتواند، یک جانبه تصمیم بگیرد. شهر و استان کرکوک و هر منطقه ای که مورد منازعه است، قبل از هر چیز شهر و منطقه ساکنین و شهروندان آن است. در این شهر و مناطق و از جمله کرکوک باید تعیین تکلیف سرنوشت مردم و جزو کدام جغرافیا و دولت خواهند بود، باید به آرای ساکنین و شهروندان آن مراجعه شود. باید حقوق مردم و شهروندان کرکوک به رسمیت شناخته شود. رای آنها مهم است و لازمست به این منظور رفراندوم ویژه در استان کرکوک برگزار شود. مردم هر تصمیمی بگیرند باید به رسمیت شناخته شود و نه دولت مرکزی و نه دولت اقلیم کردستان حق نقض آن را ندارد. تصمیم به هر طرف رفت، یک اصل دیگر باید جاری شود و آن هم اینکه حقوق مساوی شهروندان آن شهر و جغرافیا باید رسمیت داشته و اجرا شود. مثلا در این رفراندوم اگر مردم کرکوک تصمیم بگیرند جزو اقلیم کردستان باشند، حکومت اقلیم کردستان باید حقوق مساوی همه شهروندان آن شهر را صرفنظر از زبان متفاوت و یا هر دسته بندی دیگری تضمین کند. مسأله رفراندوم کرکوک و رفراندوم سراسری در کردستان و طرح استقلال کردستان پروژه های سیاسی هستند که به معضلات سیاسی واقعی در جغرافیای عراق و کردستان جواب می دهد. ما بعنوان کمونیسم کارگری مدعی هستیم اولین جریانی بودیم که در جامعه عراق این راه حل را مطرح کردیم. در زمانیکه همین دو حزب حاکم ناسیونالیست با آن مخالفت می کردند. اتحادیه میهنی که در حال حاضر سنگ رفراندوم و استقلال کردستان را به سینه می زند در سال ۲۰۰۰ در شهر سلیمانیه دادستانی داشتند که علیه حزب کمونیست کارگری عراق ادعانامه ای نوشت و اعلام کرد یکی از جرمهای حزب ما، خواست رفراندوم و استقلال کردستان عراق است. به این بهانه به مقرات حزب کمونیست کارگری عراق حمله کردند و پنج نفر از رفقای ما را کشتند. این کارنامه سیاه احزاب ناسیونالیست است که امروز ادعای استقلال کردستان را دارند. دلیلش اینست دوباره از سر فرصت طلبیشان فکر میکنند در سطح جهانی و منطقه تمایل بعضی دولتها به مستقل شدن کردستان عراق بیشتر شده است. آنها هم با این روند خود را منطبق میکنند.
تلویزیون پرتو: سیاست حزب حکمتیست در ارتباط با رفراندوم در کرکوک و کردستان عراق و طرح استقلال کردستان عراق چیست ؟
رحمان حسین زاده: حزب حکمتیست کماکان بر سیاست شناخته شده کمونیسم کارگری که از سال ۹۵ میلادی در قبال مسئله ملی و سرنوشت سیاسی، اداری کردستان عراق مطرح شده تاکید میکذارد. ما متوجه بعضی تغییرات بوجود آمده در فاصله ۲۲ سال گذشته هستیم. اما این تغییرات پایه های اساسی و اصولی سیاست ما را تغییر نمیدهد. چکیده سیاست ما اینست. ما خواستار برگزاری رفراندوم در کردستان عراق با نظارت سازمان ملل هستیم. این رفراندوم باید در فضایی برگزار شود، که هیچ تهدیدی از جمله تهدید نظامی از جانب دولت مرکزی یا احزاب حاکم در کردستان علیه شهروندان وجود نداشته باشد. فرصت مثلا شش ماهه ای ایجاد شود که همه جریانات و احزاب به دور از هر فشاری طرح و برنامه خود در آن رفراندم را تبلیغ کنند. باید فضای مساعدی ایجاد شود که مردم کردستان عراق با رأی خودشان آینده سیاسی خود را تعیین کنند و در رفراندوم شرکت کنند. از نظر ما در چنین رفراندمی سئوال اینست کردستان مستقل شود و دولت مستقل تشکیل دهد و یا کماکان در چهار چوب عراق و تحت حاکمیت دولت مرکزی باشد. ما به عنوان کمونیسم کارگری و حزب حکمتیست در چنین رفراندومی و مشخصا در شرایط کنونی کردستان عراق فراخوان ما رای به استقلال کردستان و تشکیل دولت مستقل است. از نظر ما این راه حل فوری کارساز، سرراست و بی دردسربرای حل قطعی مسئله ملی کرد و پایان دادن به شرایط انتظار و به درجه زیادی بلاتکلیف اداری، دولتی جامعه کردسان عراق است. طبعا در کردستان مستقل، جنبش ما بعنوان کمونیست ها و بعنوان کارگران و آزادیخواهان جامعه مبارزه سیاسی، اجتماعی و طبقاتی خود را علیه طبقات استثمارگر جامعه و علیه بورژوازی و احزاب حاکم ناسیونالیست ادامه میدهد و تلاش اینست دولت مستقل در کردستان به دست کارگران و زحمتکشان بیفتد و توسط شوراهای کارگری و مردمی و در راستای منفعت مردم اداره شود. کرکوک و مناطق مورد منازعه حساسیت های ویژه و ویژگیهای خاص خود را دارد. بالاتر هم اشاره کردم به دلیل این ویژگی و حساسیت، رفراندوم ویژه در سطح استان کرکوک برگزار شود و مردم تصمیم بگیرند که آیا جزو کردستان مستقل خواهند بود و یا جزو دولت مرکزی عراق. در هر حال در این رفراندوم نتیجه رأی مردم باید به رسمیت شناخته شود و نه دولت مرکزی و نه احزاب حاکم کردستان نباید با رأی مردم بازی کنند.حق ندارند، از بالای سر مردم رای و اراده مردم را پایمال کنند. کاری که اساس حاکمیت تحمیلی شان بر آن استوار بوده و همیشه اراده مردم را زیر پا گذاشتند. این بار برعکس اراده مردم میتواند بر آنها تحمیل شود.
***
با تشکر از لیلا و شیدا ارغوانی که این مصاحبه را پیاده کرده اند. متن کتبی ادیت و بعضا تکمیل شده است.