ختنه؛ طهارت روح با شکنجه
شیوا گنجی
اشاره: استلا اوباسانجو بانوی اول نیجریه در کنفرانسی که از سوی کمیته بین آفریقایی مناسک سنتی تاثیرگذار بر سلامت زنان و کودکان در سال 2003 برگزار شد، روز 6 فوریه را به عنوان روز جهانی علیه ختنه زنان و دختران، پیشنهاد کرد. این روز بعدها از سوی کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل متحد با نام روز جهانی “منع هرگونه مدارا با مثله کردن اندام جنسی زنان” در تقویم روزهای بین‌المللی سازمان ملل تصویب شد. امروز 11 سال از آن روز می‌گذرد ولی براساس آخرین اخبار سازمان ملل ختنه همچنان سلامت 129 میلیون را به خطر انداخته و تا سال 2030 نیز 86 میلیون نفر دیگر را تهدید می‌کند.
یونیسف، صندوق بین‌المللی کودکان سازمان ملل متحد نیز هشدار می‌دهد که بیش از سی میلیون زن و دختر در دهه آینده در معرض ختنه شدن هستند. بیشتر این دختران و زنان در 29 کشور قاره آفریقا و خاورمیانه زندگی می‌کنند. تقدیر شوم ختنه شدن چونان شکنجه‌ای برای طهارت روح دختران و زنان از پلیدی‌ها! قربانیان را آزار می‌دهد.
هر 10 ثانیه یک قربانی
در هر 10 ثانیه یک دختر در جهان قربانی تفکری اشتباه می‌شود و مورد خشونت ختنه قرار می‌گیرد. دخترانی که در معرض خطر ختنه یا مثله کردن اندام جنسی قرار می‌گیرند به صورت معمول سن کمی دارند؛ این خطر از سن نوزادی تا 15 سالگی آنها را به شدت تهدید می‌کند.
طبق آخرین آمار منتشره سازمان بهداشت جهانی 95 درصد زنان و دخترانی که مورد این شکنجه قرار گرفته‌اند، در سال 2005 در مصر رخ داده است. بعد از اتفاقی که در سال 2007 رخ داد و در طی آن دختری 11 ساله جان خود را از دست داد، دولت مصر این عمل را غیر قانونی اعلام کرد؛ ولی مردم مصر طبق سنت و آیین چند هزار ساله خود همچنان ختنه دختران را ادامه می‌دهند. در این میان رواج سنت غلط و تفکرات ناصحیح درباره ختنه دختران در بین مسلمانان، در تکرار و شیوع چنین مواردی اهمیت دوچندانی دارد.
مخالفت با ختنه، مقابله با فرهنگ
مدافعان ختنه‌ی زنان و آن دسته از مجریان این رسم قدیمی که بیشتر از مسلمانان آفریقایی و اعراب هستند می‌گویند مردان بر طبق یک دستور دینی ختنه می‌شوند زنان نیز از این قاعده مستثنی نیستند. برخی بر این باورند كه آن دسته از قبایل و گروه‌های غیر مسلمانی كه هنوز این رسم كهنه را عملی می‌كنند، آن را سنتی تاریخی و بخشی از فرهنگ خود می‌دانند.
مدافعان و مجریان ختنه‌ی زنان و دختران، این عمل را در کنترل و کاهش کشش‌های جنسی دختران مفید می‌دانند. آنها بر این باورند که ختنه، دختران را تا دوران ازدواج، پاك و منزه نگاه می‌دارد و نیز بكارت دختران (Hymen) باید تا فرا رسیدن ازدواج آنان حفظ شود. هواداران این رسم، ختنه‌ی زنان را همچنین موجب كنترل تمایلات جنسی زنان و در نتیجه وفادار ماندن زنان به شوهران خود می‌دانند. برخی دیگر نیز می‌گویند این كار باعث طهارت روح دختران و زنان از پلیدی‌ها می‌شود و از نظر بهداشتی نیز برای آنان مفید است.
برای زدودن یا تغییر چنین تفکری و همچنین به منظور تلاش برای پایان دادن به این شکل از خشونت علیه دختران و زنان، می‌بایست بدون مدارا، با فرهنگی مقابله کرد که مولود ختنه و موجد خشونت است.
مصداق روشن شکنجه
یونیسف، صندوق بین‌المللی کودکان سازمان ملل هشدار می‌دهد که بیش از سی میلیون زن و دختر در دهه آینده در معرض ختنه شدن هستند. گیتا رائو گوپتا، معاون مدیر اجرایی یونیسف، گفته که ختنه دختران “تعدی به حق صحت و سلامت” آنهاست. وی یادآور می‌شود که در کشورهایی که انجام این عمل مرسوم است رابطه مشخصی بین انجام این رسم و مذهب خاصی نیز وجود ندارد: به عنوان مثال در ناحیه‌ای در جنوب نیجریه 5 گروه نژادی برش دستگاه تناسلی دختران را انجام می‌دهند ولی تنها یک گروه از آنان مسلمان است، دو گروه که این عمل را انجام می‌دهند بیشتر دارای مذهب مسیحی هستند، و دو گروه دیگر آیین و مذهب بومی منطقه را دارند که هیچ ارتباطی با اسلام، مسیحیت و یا دیگر ادیان آسمانی ندارد.
سازمان ملل متحد بیانیه‌ای به مناسبت روز جهانی “منع هرگونه مدارا با مثله کردن اندام جنسی زنان” منتشر کرده است. این بیانیه ناقصسازی اندام جنسی زنان و دختران را “نقض آشکار و مسلم” حقوق بشر زنان دانسته است و تاکید کرده که هیچ بهانه‌ای برای انجام این عمل قابل پذیرش نیست. سازمان ملل می‌گوید ناقصسازی اندام جنسی زن “سنت و آیین” نیست و مصداق روشن “شکنجه” است.
خشونتی که ادامه دارد
ختنه زنان و دختران یکی از صورت‌های خشونت علیه زنان است که هنوز ادامه دارد. 70 تا 80 درصد مثله کردن و ختنه، با استفاده از وسایل آلوده و غیر بهداشتی و بدون استعمال داروی بی‌حسی موضعی انجام می‌گیرد و در مواردی حتی به مرگ منجر می‌شود.
عفونت‌های شدید و طولانی دستگاه تناسلی و مجرای ادراری به همراه درد شدید و غیر قابل تحمل در هنگام برقراری رابطه جنسی، عفونت‌های موضعی و عمومی بدن، درگیری‌های ذهنی و ناراحتی‌های روحی و روانی حاصل از این امر و بروز جوش اسکار در ناحیه بریدگی، مشکلات نازایی و خطرات ناشی از ناقصسازی جنسی در دوره حاملگی به‌خصوص در زمان زایمان، از عوارض عمل غیرانسانی ختنه است که بیشتر در جوامع عوام‌زده و خرافاتی بر پایه‌ی رسوم، سنن و باورهای غلط دیده می‌شود.
در این میان می‌توان از سازمان‌ها و نهادها و همچنین از فعالان حقوق بشری زنان انتظار داشت که با اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی در جامعه، به مسیر اشتباه باوری کور و به حرکتی بر پایه‌ی فرهنگ و رسومی نادرست پایان داد. باشد تا از این رهگذر سلامت دختران و زنان بی‌دفاع تضمین شده و همچون انسانی آزاد از حقوق انسانی خود بهره‌مند شوند.
شیوا ګنجی
روزنامه‌نگار و فعال حقوق زنان