سندیکای کارگران شرکت واحد-تاریخچه سندیکای کارگران شرکت واحد به مناسبت سالگرد اعتصاب رانندگان شرکت اتوبوس رانی تهران

 http://www.kanoonm.com/2902

 

تاریخچه سندیکای کارگران شرکت واحد به مناسبت سالگرد اعتصاب رانندگان شرکت اتوبوس رانی تهران

 4 دی 4834

تاسیس سنديكاي کارگران شرکت واحد به سالهاي قبل باز میگردد . هر چند گاهی فعالیت سنديكا متوقف شد، اما پس از چندي دوباره جان گرفت و دفاع از حقوق رانندگان شرکت اتوبوسرانی را در پی گرفت. اکنون نیز هنوز رضا شهابی، يكی از اعضاي سنديكا، در زندان به سر می برد و يكی از اصلیترين فعالیت هاي سنديكا تلاش براي آزادي عضو زندانی خود است. اين یکی از

پایه ای ترین و حیاتی ترین اصول فعالیت های متشکل کارگران است که هیچ گاه عضو زندانی و خانواده ی او را تنها نمی گذارند و تا آزادی او دست از تلاش برنمی دارند .

به امید روزي که هیچ کارگري به جرم دفاع از کارگران در زندان نباشد، مروري کوتاه خواهیم داشت بر شكل گیري مجدد سنديكا در دهه هشتاد شمسی.

کانون مدافعان حقوق کارگر

 ***

در ۴۱ تیر ۴۳۳۱ شرکت اتوبوسرانی واحد افتتاح شد و اولین اتوبوس از میدان فردوسی به سمت بازار حرکت کرد .۴ به دنبال آن در سال ۴۳۳۱ اولین هیات موسس سنديكاي مستقل کارگران شرکت واحد اتوبوسرانی تهران و حومه آغاز به کار کرد. اين هیات موسس دفتري را در زيرپل چوبی اجاره کرد. با تلاش هاي اعضاي اين هیات موسس ،سنديكاي مستقل کارگران شرکت واحد اتوبوسرانی تهران و حومه با شماره ثبت ۲۸ تشكیل شد و در تاريخ ۸۲ فروردين ۴۳۳۲ جشنی براي افتتاح سنديكا در تماشاخانه تهران واقع در لاله زار برپا شد .۸

                                                        

  • اوايل دهه سی، دو بنگاه حمل و نقل درون شهري با هم در رقابت بودند، با نام هاي اتو توکل متعلق به حاج آقا توکل و اتو واحد متعلق به حاج آقا واحد .

در دوران دکتر مصدق قرار بود طرحی اجرايی گردد که سرويس حمل و نقل شهري با مديريت دولتی در تهران راه اندازي شود. در سال ۴۳۳۱ حاج آقا واحد توانست رقیب را از میدان بدر کرده و امتیاز تنها سرويس حمل و نقل درون شهري را به خود اختصاص دهد، و قرار شد اتو توکل هم سرويس حمل و نقل حومه تهران را پوشش دهد.

  • پیام سندیکا شماره 11

در مهر ۴۳۳۲ اولین انتخابات هیات مديره سنديكاي کارگران اتوبوسرانی تهران و حومه برگزارشد. و فرج فرج الهی به عنوان رئیسهیات مديره و يوسف ساروخانیان به عنوان دبیر انتخاب شده بود.اولین اعتصابی که پس از تاسیس سنديكا شكل گرفت درسال۴۳۳۱بود هر چند هیات مديره سنديكا با اين اعتصاب مخالف بود. در اين سال شرکت واحد از دادن حق عايلهمندي به رانندگان خودداري و روز جمعه را روز کار محسوب کرده بود و بابت نیامدن به سرکار در روز جمعه کارگران جريمه می شدند. رانندگان در اعتراض به اين مسايل دست به اعتصاب زدند. رانندگان با پارک کردن اتوبوس هاي خود در کنار خیابان و در سكوت کامل بر روي جدول کنار خیابان نشستند .

 پلیس آگاهی تهران به محض اطلاع از اين موضوع با دستگیري رانندگان اعتصاب را درهم شكست. رانندگان اعتصابی به طور دسته جمعی اخراج شدند .هیات مديره به دبیري يوسف ساروخانیان با کارفرما وارد مذاکره شد. در اين مذاکرات کارفرما حق عايله مندي را پذيرفت و پس از آزادي رانندگان زندانی، رانندگان به کار بازگشتند.

در سال ۴۳۱۱ در جريان بازديد نخست وزير وقت علی امینی از شرکت واحد، اعضاي هیات مديره سنديكاي کارگران شرکت واحد در محل تعمیرگاه شرکت واقع در نارمک جلسه اي با وي داشتند. در اين جلسه مذاکره کنندگان  به کسر مالیات از حقوق ناچیز کارگران اعتراض کرده و خواستار رفع اين مشكل شدند .پس از اين جلسه قرار شد اين مالیات از سودحاصله از درآمد خود شرکت واحد کسر شود و بدين سان کارگران شرکت واحد تا سال ۴۳۱۱ از کسر مالیات ازحقوقشان معاف شدند.

سنديكاي کارگران شرکت واحد بعد از انقلاب فعالیت خود را ادامه داد. اما به تدريج از فعالیت تمام تشكل هاي کارگري جلوگیري شد و شوراهاي اسلامی کار جايگزين آنان شدند .

اواخر سال ۴۳۲۳ برخی از رانندگان شرکت واحد با استناد بر مقاولهنامههاي ۲۲ و ۱۲ سازمان بینالمللیکار – که آزادي تشكلهاي کارگري و پیمانهاي دستهجمعی را براي کشورهاي عضو اين سازمان الزامی میداند – اقدام به بازگشايی سنديكاي کارگران شرکت واحد کردند. آنان حسینیهاي را در محل انجمن صنفی خبازان واقع در میدان حسنآباد گرفته  و اقدام به برگزاري کلاسهاي آموزشی کردند. تعدادي از فعالین کارگري در اين کلاسها آموزشهاي لازم را به رانندگان داده و به اين طريق و رانندگان با برخی از مبارزات کارگران و  فعالان کارگري در گذشته ، آشنا می شدند .در اين کلاسها حقوق اولیهي انسانی ،بخشهايی از قانون اساسی، روابط کار، قانون کار و دانستنیهاي سنديكايی، سیاست هاي جهانی سازي و … آموزش داده می شد .

به رغم آنكه عوامل امنیتی به صورت نامحسوس در تمامی جلسههاي هفتگی حضور داشتند، اين فعالیت ها ادامه يافت. کارگران آموزش ديده با همكاران ديگرشان در خطوط ارتباط برقرار میکردند و در مورد حقوق و مطالبات عقبافتاده، حق مسكن و طرح طبقهبندي مشاغل صحبت میکردند و آموزشهاي لازم را در مورد بهداشت و ايمنی کار، جايگاه رانندگان  در حمل و نقل و فوايد داشتن تشكل و سنديكاي کارگري به طور فردي به آنها می دادند. اين ارتباطات به صورت چهرهبهچهره تا پايان سال ۲۳ به صورت مستمر ادامه داشت، اما از ابتداي سال ۲۱ شكل پیگیرانه و جديتري به خود گرفت. از هر منطقهي شرکت واحد يک نفر در هیئتمؤسس حضور داشت و هر کدام از آنان در مناطق خودشان بههمراه کارگران آگاهی که قبلاً آموزشهاي لازم را ديده بودند ،به صورت علنی در توقفگاهها، پايانهها، خطوط و سرويسهاي کارگري با همكارانشان در مورد مسائل صنفی گفتوگو میکردند. از ابتداي سال ۲۱ به صورت علنی رانندگان  به انجمن صنفی خبازان در میدان حسنآباد دعوت میشدند؛ روزهاي جمعه جلسه برگزار میشد و رانندگان  از تمامی منطقهها در آن شرکت میکردند و مشكلات کاريشان را مطرح میکردند. اين جلسهها اوايل با ۱۱-۱۱ نفر تشكیل میشد، اما به تدريج تعداد رانندگان  بیشتر و بیشتر میشد. به دلیل کمبود جا، جلسهها روزهاي پنجشنبه و جمعه تشكیل میشد و روزهاي عادي  به صورت نوبتی هر روز يكی از اعضاي هیأتمؤسس در حسینیهي خبازان کشیک میماند ونظرات رانندگان  را میشنید و از آنان براي تشكیل سنديكا امضا میگرفت. در اين جلسات فرصتی هم به شكل نوبتی به رانندگان داده می شد تا در مورد مسائل و مشكلات کاريشان و معضلات مناطق خودشان صحبت کنند .

يكی از فعالیت هاي هیئتمؤسس جمع آوري اخبار منطقه و خطوط با کمک خود رانندگان بود. هفته اي يک بار اين گزارشها توسط اعضاي هیئتمؤسس بررسی میشد. مقالههاي آموزشی و بولتنهاي آشنايی با قانون اساسی، حقوق کار، روابط کار و ايمنی کار تهیه  و در اختیار کارگران قرار داده میشد. همچنین نامههاي زيادي با امضاي هیئتمؤسس در رابطه با مشكلات رانندگان ،کارکنان، مناطق و شرکت واحد به مسئولین شرکت واحد، شوراي شهر و وزارت کشور نوشته شد و درخواست شد که وضعیت رانندگان را از لحاظ حقوق و اجراي طرح طبقهبندي، کمک راننده و مسكن بهبود ببخشند ،هر چند هیچ پاسخی به آنها داده نمی شد.

پس از ماهها فعالیت مستمر و ارتباط چهرهبهچهره ،تعداد زيادي از رانندگان درخواست تشكیل سنديكا کردند .امضاهاي جمعآوري شده از کارگران به ادارهي کار تسلیم شد. به دنبال جدي شدن مساله تشكیل سنديكا ،عوامل خانهي کارگر و شوراهاي اسلامی با همكاري مديريت شرکت واحد و حراست و عوامل امنیتی، ترتیب حمله به محل سنديكاي شرکت واحد را دادند .اين حمله در تاريخ ۴۱ شهريور ۲۱ صورت گرفت و افرادي مانند حسن صادقی)ريیس هیأتمديرهي کانون عالی هماهنگی شوراهاي اسلامی کار(، احمدي پنجكی)ريیس هیأتمديرهي کانون هماهنگی شوراهاي اسلامی کار استان(، حسن فرجی)ريیس شوراي اسلامی شهرستان ورامین( در آن شرکت داشتند. در اين حمله چند نفر از فعالان سنديكايی زخمی شدند وهرچه در سنديكا بود به يغما رفت. اين امر نه تنها سبب ترس رانندگان مصمم شرکت واحد نشد بلكه روند بازگشايی اين سنديكا تسريع شد .اولین جلسه مجمع عمومی به دلیل به حد نصاب نرسیدن حاضران تشكیل  نشد. سپس از طريق روزنامه و همچنین ارتباطات گستردهاي که با بخشهايی از رانندگان  وجود داشت، بار ديگر تاريخ مجمع عمومی براي ۴۱ خرداد اعلام شد .

اين بار هیأت مؤسس از براي ثبتنام و کانديداتوري هیات مديره سنديكا دعوت کرد.  حدود ۱۱ نفر در تمامی منطقهها به عنوان کانديد ثبت نام کردند. اما  روز انتخابات رانندگان حسینیهي خبازان را در محاصره نیروي انتظامی يافتند. در آن روز تعدادي از کارگران فعال دستگیر شدند، اما رانندگان با شنیدن اين خبر در خیابانهاي اطراف حسینیه راهپیمايی کردند و در میدان حسنآباد  تجمع کردند. رانندگان  خواستار ازادي همكاران خود و انجام انتخابات بودند. حوالی  ظهر همه دستگیر شدگان آزاد و به جمع رانندگان در میدان حسنآباد پیوستند. نیروي انتظامی درخواست متفرق شدن داشت اما پافشاري و اصرار رانندگان باعث شد که مسئولان و نیروي انتظامی عقبنشینی کنند و با دستور شوراي تأمین استان، شرايط براي انجام انتخابات فراهم شود. پس از برگزاري مجمع و تصويب اساسنامه، در حضور مأموران انتظامی و لباسشخصی و همچنین نمايندهي وزارت کار، رانندگان در دستههاي ۴۱ نفري وارد حسینیه میشدند و نمايندگان خودشان را انتخاب  و محل را ترک میکردند. پس از اتمام شمارش آرا ،۴۱ نفر به عنوان هیئتمديره و ۸ نفر به عنوان بازرس انتخاب شدند و پس از استراحت کوتاه نیمساعته، اولین جلسهي هیأتمديره برگزار شد.

پس از تشكیل هیئتمديره و انتخابات داخلی و مشخص شدن کمیسیونها، فعالیت و کار اعضا متشكلتر و رسمیتر شد. جلسههايآموزشی هفتگی و جلسات هیئتمديره برگزار میشد. اعضاي سنديكا پیگیر مشكلات رانندگان  در مناطق و خطوط بودند و هرهفته گزارشی از يک منطقه در هیأتمديره مطرح میشد و در اين جلسههاي هفتگی به سؤالات رانندگان  در مورد مشكلات کاري از جمله وضعیت اتوبوس، مرخصی، تعمیرگاه، برخورد کنترل خطوط با رانندگان و…   پاسخ داده میشد.

 هیأتمديرهي سنديكا هر هفته گزارشی از نمايندگان مناطق دريافت میکرد و در جلسههاي خود حرفها و درد دلهاي رانندگان را میشنید و ضبط میکرد و بعد از بررسی آنها، با مسئولان شرکت واحد گفتوگو میکرد و در صورت عمل نكردن با شوراي شهر و وزارت کشور مكاتبه و مسائل، مشكلات و درخواستهاي رانندگان را اعلام میکرد .عدم رسیدگی به خواسته هاي کارگران سبب شد که آنان براي دستیابی به خواسته ها و حل مشكلاتشان به اعتصاب متوسل شوند .اولین اعتراض روشن کردن چراغهاي اتوبوسها در تاريخ ۴۱ مهر ۲۱  بود. در جريان اين حرکت، در روزي آفتابی تمام چراغهاي اتوبوسها در سطح شهر تهران روشن شد که در جامعه بازتاب داشت و چند نفر از اعضاي هیئتمديره در همان روز در دفتر رئیسجمهوري حاضر شدند و مشكلات رانندگان را مطرح کردند. بی توجهی به اين خواسته ها و اعتراض رانندگان ، دومین اعتراض با فاصلهي پانزده روز به شكل نگرفتن بلیط از شهروندان شكل گرفت. تا ديماه ۲۱ نهتنها مشكلی از دوش کارگران برداشته نشد بلکه تعداد ديگري از اعضاي هیئتمديره نیز بازداشت شدند . اين بیتوجهیها به خواستهاي کارگران و بازداشتها سبب شد تا بخشهايی از رانندگان  در مجمعهاي هفتهگی تقاضاي اعتصاب کنند. البته درون هیئتمديره براي شروع اعتصاب اختلاف بود و اکثريت عقیده داشتند که براي اعتصاب آموزش و آگاهی کافی وجود ندارد و نبايد اعتصاب کرد. سنديكا به اين منظور اطلاعیهي آموزش اعتصاب منتشر کرد اما به محض اينکه اطلاعیه به دست رانندگان رسید، رئیس هیئتمديره ،منصور اسالو، و چندين نفر از اعضاي هیئتمديره دستگیر شدند. اين بازداشتها سبب شد که کارگران رسماً و با اصرار از سنديكا بخواهند اعتصاب انجام شود و در حقیقت اعتصاب با فشار بدنهي کارگري شكل گرفت. تعدادي از اعضاي هیئتمديره که هنوز بازداشت نشده بودند با صدور اطلاعیهاي، روز ۱ ديماه ۴۳۲۱را روز اعتصاب اعلام کردند که پس از آن باز هم تعداد ديگري از اعضاي هیئتمديره و اعضاي سنديكا بازداشت شدند. اين اعتصاب که براي گرفتن مطالباتی از جمله افزايش دستمزد، اجراي طرح طبقهبندي مشاغل، دريافت بن کارگري، ايجاد امكانات بهداشتی، رفاهی و ورزشی و . . . بود، خواستهي ديگري نیز داشت که آزادي اعضاي بازداشت شدهي هیئت مديره و سنديكا بود .

هر يک از اعضاي هیئتمديره، مأمور مناطق خودشان بودند و موظف بودند اول صبح و زودتر از رانندگان در منطقه حضور داشته باشند و رانندگان  را دعوت به اعتصاب کنند. يكی از اعضاي هیئت مديره در مورد روز اعتصاب چنین میگويد: «من هم مسئول منطقهاي بودم و صبح زود و جلوتر از ديگر رانندگان  به همراه يكی از دوستان در آن منطقه حاضر شدم. جلوي منطقه پر از مأموران انتظامی و لباسشخصی بود. تعدادي از رانندگان  تعرفههاي خودشان را گرفته بودند اما به طرف اتوبوسهايشان نرفته بودند و منتظر بودند. بعد از مدتی همهي رانندگان رسیدند و اعلام شد که هیچکس اتوبوس را از منطقه خارج نكند تا با همكاران مناطق ديگر هماهنگ باشند. تعداد ديگري از رانندگان فعال دستگیر شدند .منطقهي ۱ تا ساعت ۴۴ بسته شده بود و تنها پس از درگیري توانسته بودند آن را باز کنند. فعالان اعتصاب در منطقهي ۱ )توقفگاه ۴۲ شهريور( بازداشت شده بودند و به کلانتري منتقل شده بودند،  اما کارگران اعتصابی خواهان آزادي آنها شده بودند و به همین دلیل مأموران وحشتزده ساعت ۲ صبح آنها را به منطقه بازگردانده بودند. در اين منطقه با همكاري دوستانی که از منطقهي ۱ آمده بودند، توانستند اعتصاب را تا ساعت ۴۸:۳۱ ظهر نگه دارند. اما کانون اعتصاب منطقهي ۱ بود که يكی از بزرگترين مناطق اتوبوسرانی تهران به شمار میرفت؛ رانندگان از مناطق ديگر که اعتصابشان شكسته شده بود به آنجا رفته بودند و حتی برخی خانوادههاي خود را نیز آورده بودند که آنان نیزاز خروج اتوبوسها جلوگیري میکردند. ابراهیم مددي که همان روز از زندان آزاد شده بود نیز در آنجا حضور پیدا کرد.  نیمههايشب بود که خبر داده بودند شهردار تهران در جمع کارگران اعتصابی حاضر خواهد شد .حضور او در منطقه ۱ اتوبوس رانی  براي شكستن اعتصاب بود. در چند روز بعد رانندگان بازداشت شده به تدريج آزاد شدند .شهردار هم با هیئتمديرهي سنديكا جلسهاي گذاشت و قول همكاري داد. پس ازگذشت چند هفته  نه اسالو آزاد نشد و نه مسئولان چراغ سبزي به خواستهاي رانندگان  نشان دادند .

شهردار ترتیب ملاقاتی را با کل رانندگان  در استاديوم ۴۸ هزار نفري آزادي داد تا شايد موفق شوند رانندگان را  از همكاري با سنديكايشان منصرف کنند. بیش از ۲ هزار نفر از رانندگان در اين گردهمايی شرکت کردند. تمام مسئولان شرکت واحد از جمله مدير عامل شرکت واحد به اين محل آمده بودند.خانوادهي اسالو هم آمده بودتا شايد بتوانند قول آزادي اسالو را از شهردار بگیرند .شهردار تهران در سخنرانی خود ضمن دادن وعدهي رسیدگی به مشكلات رانندگان، سعی داشت کارگران را قانع کند تا با سنديكاي کارگران شرکت واحد همكاري نكنند. اين صحبتها خشم رانندگان  را برافروخت و رانندگان شعارهايی براي آزادي اسالو و حمايت از سنديكا دادند. آنان  شعار «قالیباف اعتصاب يادت نره» را سر میدادند.

پس از آن ديگر به اعضاي سنديكا در شهرداري اجازهي ملاقات نمیدادند و مدير عامل وقت هم که بهتازگی عوض شده بود از ملاقات با اعضاي هیئتمديره امتناع میورزيد و همان حرفهاي رئیس قبلی مبنی بر اينکه «من سنديكا را به رسمیت نمیشناسم»  و «شخصاً به خواستههاي کارگران رسیدگی میکنم» را تحويل نمايندگان  سنديكا داد .اين گونه بود که تصمیم به انجام اعتصاب دوم گرفته شد .به محض توزيع اطلاعیهي اعتصاب از طرف سنديكا، از سوي شهردار و مديرعامل شرکت واحد قرار ملاقاتی با اعضاي هیئتمديرهي سنديكا و در محل دفتر مدير عامل اتوبوسرانی گذاشته شد که از طرف سنديكا مددي، رضوي و سلیمی به محل مذاکره رفتند. تا روز اعتصاب دوم يعنی ۲ بهمن۲۱، يک هفته وقت باقی بود و اين زمان براي آن گذاشته شد که اعضاي هیئتمديره فكر میکردند شايد بتوان در اين مدت امتیازي براي کارگران گرفت و در اين صورت اعتصاب متوقف شود .مذاکره در حضور عوامل حراست شهرداري، نمايندهي شهردار، مدير عامل شرکت واحد و حراست شرکت واحد از ساعت ۸ ظهر شروع شد و تا حدود ۱ شب ادامه داشت که طرفهاي مقابل اعضاي سنديكا حاضر به دادن هیچ امتیازي جهت شكستن اعتصاب نشدند و تسلیم وعدههاي سر خرمن همیشگی نشدند !

بلافاصله پس از پايان مذاکره، از طرف وزارت اطلاعات تمام اعضاي سنديكا احضار شدند و پس از بازجويی چندين ساعته در دادگاه انقلاب که تا ده شب ادامه داشت، تعداد زيادي از آنان به بند ۸۱۱ زندان اوين منتقل شدند با اين وجود اعتصاب در همان ساعات اولیه شكل گرفت و بخشهايی از شهر تحت تأثیر اعتصاب رانندگان قرار گرفت. در روز اعتصاب صدها نفر از رانندگان دستگیر شدند و روانهي زندان اوين شدند. بیش از سیصد نفر در همان روزهاي اولیهي پس از اعتصاب از کار بیکار شدند. به مرور تا مدت ششماه اکثريت کارگران اخراجی به جز ۱۱ نفر به سر کار خود بازگشتنند و اعضاي سنديكا هم هر کدام بعد از چندين ماه با قرارهاي وثیقهي صد میلیونی از زندان آزاد شدند و داراي پروندههاي در انتظار دادگاه شدند  يكی از اعضاي هیئت مديره میگويد: «اگر تخمینی بخواهم بگويم از سال ۲۱ تا امروز بیش از ۱۱۱ بار اعضاي هیئتمديره و فعالان سنديكاي شرکت واحد بازداشتیداشته و دهها پروندهي محكومیت به خاطر فعالیت سنديكايی ايجاد شده است .

از آن پس هم فعالیت هاي سنديكا با افت و خیزهايی ادامه يافته است تعداد زيادي از رانندگان در اين رابطه بازداشت شده و حبس کشیدند اما اين  فعالیت ها بی نتیجه نبوده است. وضعیت رفاهی رانندگان شرکت واحد بهتر از قبل شده و …

اطلاعیهی سندیکای کارگران شرکت واحد اتوبوسرانی تهران و حومه – ٥٢ اسفند 4834