تحریمها و تنش ها
آیا جنگی دیگر در راه است؟
سعید یگانه
تحریمهای جدید امریکا همزمان علیه سه کشور ایران، روسیه و کره شمالی تنش میان امریکا و این سه کشور را بعد از سرکارآمدن ترامپ به بالاترین حد خود رسانده است. تصویب لایحه موسوم به “مقابله با دشمنان امریکا از طریق تحریم ها” از جانب مجلس نمایندگان، با تصمیم مشترک هر دو جناح هیئت حاکمه امریکا که در تاریخ این کشور به ندرت اتفاق افتاده و با امضای ترامپ “با وجود نارضایتی از تحریم علیه روسیه” جنبه قانونی پیدا کرده و ظرف نود روز قابل اجرا است. اقدام امریکا با واکنشهای متفاوتی از جانب مقامهای مختلف این کشورها روبرو شده است. همه سران رژیم جمهوری اسلامی از رئیس جمهور، رئیس مجلس، ولایتی نماینده خامنه ای در امور روابط خارجی، فرماندهان ارتش و سپاه گفته اند که این اقدام امریکا را بیجواب نخواهند گذاشت و پاسخ مناسب خواهند داد. روسیه دستور اخراج بیشتر از ۷۵۰ نفر از دیپلماتهای امریکایی و بستن اماکن دیپلماتها را صادر کرده و کره شمالی امریکا را تهدید به زدن پایگاههای این کشور کرده است. در فاصله کوتاهی به دنبال این تحریمها امریکا در واکنش به پرتاب موشک ماهواره بر سیمرغ با عنوان اینکه این کار روح بر جام و یکی از قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل متحد را نقض کرده است، شش شرکت ایرانی دیگر وابسته به سپاه را مورد تحریم قرار داده است. یکی از قطعنامه های سازمان ملل در باره توافق هسته ای، “ایران را از آزمایش موشک های بالستیک که برای حمل کلاهکهای هسته ای طراحی شده منع کرده است”. به دنبال آزمایش موشکی ماهواره بر سیمرغ چهار کشور عضو پنج بعلاوه یک که توافق هسته ای با ایران را امضا کرده اند، با انتشار بیانیه ای مشترک از ایران خواسته اند که برنامه موشکی بالستیک خود را متوقف کند و طی درخواستی از سازمان ملل خواهان عکس العمل نسبت به آزمایش موشکی ایران شده اند.
صورت مسئله اصلی چیست
با سر کارآمدن ترامپ تنش میان امریکا و رقبای آن بر سر مسائل مختلف بالا گرفته است. ترامپ توافق هسته ای با ایران را “توافق بد” و به ضرر امریکا عنوان کرد و از ابتدا در صدد ایجاد تنش و سنگ انداختن برسر پیشبرد توافق برجام و رویکرد سلبی نسبت به آن را در پیش گرفته است. هر کدام از این کشورها و امریکا در راس آنان تهدیدی برای آسایش و امنیت جوامع امروز به حساب می آیند و کره شمالی امروز با تحریکات اتمی بالقوه بشریت امروز را تهدید می کند. اما این رویارویی و تنش و نمایشهای نظامی و چنگ و دندان نشان دادن در مقابل همدیگر اگر چه خطرناک و تهدید آمیز است در عین حال گمراه کننده و صورت مسئله اصلی در پس این جدالها را حاشیه ای و افکار عمومی را منحرف می کند. در پس این کشمکشها و رقابتها مسائل پایه ای تری قرار است حل و فصل شود. لااقل از بعد از جنگ جهانی دوم که دو بلوک غرب و شرق نتیجه آن بود و با دخالت این دو بلوک قدرتمند هر نوع تحولی فیصله پیدا می کرد، با پایان جنگ سرد و فروپاشی بلوک شرق این تناسب قوا به هم خورد و امریکا در پس شکست بلوک رقیب تماما ادعای سرکرده جهان را داشت و برای تثبیت این هژمونی جنگهای جدیدی از جمله جنگ خلیج، حمله به افغانستان و جنگ علیه کشورعراق را سازمان داد و برای پیشبرد این سیاست جنگ طلبانه کشورهای قدرتمند دیگر را با خود همراه کرد.
واقعیت این است که جهان چند قطبی و سربر آوردن رقبای قدرتمند نظامی و اقتصادی ورق را به ضرر آمریکا برگردانده و هیچوقت دنیا به اندازه امروز بدون صاحب و بدون هژمونی نبوده است. شروع بحران اقتصادی ۲۰۰۸ امریکا را قبل از همه کشورهای سرمایه داری با بحران و ورشکستگی اقتصادی بانکها روبرو کرد. دو دوره امریکا با سرکردگی اوباما دوره این عقب نشینی، سازش و تنش زدایی با رقبای خود بود. با سرکار آمدن ترامپ فرجه جدیدی برای امریکا باز شد که به این عقب نشینی و کمبودها در مقابل رقبای خود به خصوص روسیه و چین پایان دهد. تحریمهای جدید علیه این سه کشور یکجا، حمایت مشترک هر دو جناح رقیب در هیئت حاکمه امریکا از این مصوبه، اقدام جدید امریکا علیه رقبای قدرتمند جهانی برای پایان دادن به این عقب نشینی و بر گشت به مواضع قبلی است. تحریم جمهوری اسلامی ایران به منظور تحریک هیئت حاکمه ایران و ایجاد تنش با قصد تضعیف روند توافق برجام، تحریم کره شمالی به منظور ایجاد جبهه جنگ احتمالی در صورت نیاز امریکا به آغاز آن در شبه جزیره کره به این هدف خدمت می کند و چنین سیاستی را تعقیب می کند. شروع جنگ در مدارهای ضعیف به منظور هژمونی بر دنیای پیرامون جز سیاستهای پایه ای امریکا از گذشته تا به حال بوده و کره شمالی با تحریکات اتمی، امروز یکی از حلقه های ضعیف برای امریکا در پیشبرد سیاست تجاوزگرانه خود است.
بالا گرفتن تنش میان امریکا و کره شمالی
روزهای بعد از تحریمهای امریکا علیه کره شمالی و متعاقب آن تحریم سازمان ملل علیه این کشور تنش میان امریکا و کره شمالی بالا گرفته و زنگ خطر را به صدا درآورده است. همراهی چین و روسیه در تحریمهای سازمان ملل علیه کره شمالی دست امریکا را در تعرض و تهدید کره شمالی بیشتر باز کرده است. در روزهای اخیر علیرغم تلاش وزرای امور خارجه چین، روسیه، کره جنوبی در حاشیه “اجلاس انجمن ملل آسیای جنوب شرقی در مانیل پایتخت فیلیپین” برای کاهش تنشها و باز گذاشتن راه مذاکره با کره شمالی به بن بست رسیده است. وزیر امور خارجه کره شمالی در این اجلاس هر نوع مذاکره بر سر مسائل اتمی این کشور را رد کرده و امریکا را عامل اصلی این تنشها قلمداد کرده است. سخنان تهدید آمیز دیروز دونالد ترامپ و وزیر دفاع امریکا به این بحران دامن زده و امکان هر نوع مصالحه ای را بن بست رسانده و ادامه آن نه تنها می تواند ثبات در شبه جزیره کره را به خطر بیندارد، می تواند به جنگی فاجعه بار منجر شود که مسائل زیادی از جمله توافق برجام را نیز تحت تاثیر قرار دهد. تازه ترین موضع دونالد ترامپ بر این بحران صحه می گذارد. او گفته که “کره شمالی بهتر است که دیگر ایالات متحده امریکا را تهدید نکند. آنها با آتش و غضبی مواجه خواهند شد که دنیا تا کنون به خود ندیده است و صراحتا بگویم که قدرت، قدرتی که مشابهش را دنیا قبلا ندیده است.” به دنبال آن وزیر دفاع امریکا نیز تسلیحات اتمی کره شمالی را تهدیدی برای امریکا و ثبات جهانی عنوان کرده و به زبان مشابهی کره شمالی را تهدید کرده است. آیا امریکا برای دست بالا پیدا کردن و هژمونی دوباره خود بر دنیای چند قطبی نیاز به جنگی که خود آغازگر آن باشد دارد و آیا برای پیشبرد این سیاست و برای جبران شکستهای گذشته در جنگ علیه عراق، در مقابل رقبای خود در سوریه گزینه ای جز جنگ و میلیتاریسم در اختیار دارد و حاضر است تن به ریسکی بدهد که در کنار جنگ و بحران در خاومیانه، تنش با ایران، دنیا را با خطرات مهیب تری روبرو کند؟ هرچه هست همین تنشها و فضای جنگی خود به اندازه کافی نگران کننده است و ظرفیت شکل دادن به چنین سناریویی که کل جهان را با خطرات به مراتب بزرگتری روبرو کند، در هیئت حاکمه دولتهای رقیب وجود دارد. باید دید اوضاع به چه سمتی خواهد رفت. *