نقدی به کومله و نگاهی به مواضع و رویکرد صلاح مازوجی
دوستان و دشمنان طبقه ی کارگر و بالاخص آنان که مسایل مربوط به مبارزه ی طبقاتی در ایران را رصد می کنند – تقریبا- همگی از اعلام موضع مشترک کومله ( سازمان کردستان حزب کمونیست ایران ) و چند حزب و جریان کردستانی دیگر در قبال مساله تحریم انتخابات در ایران (یعنی انتخاباتی که در 29 اردیبهشت 96 برگزار شد) با خبر شده اند. همچنین درباره این اقدام کومله، از سوی افراد و جریانات مختلف، مواضع مختلفی نیز اتخاذ و اعلام شده است.
بخش عمده ای از مواضع یا یکسره در نفی و رد ِ کامل این اقدام کومله و حتا آغشته به خلط مبحث، گاهی حتا فحاشی، تحریف تاریخ، بزرگنمایی مواردی یا کوچک نمایی مسایلی، انتقام گیری و یا اصولا اظهار نظری برای اثبات هستی سیاسی بیان کننده ی این مواضع بوده است و یا از طرف دیگر بخشی از اعلام مواضع صرفا و تماما در تایید بی چون و چرا و مقدس گونه ی هر کاری که کومله کرده و می کند و به عبارتی دفاع ” حیثیتی” و ” مقدس گونه” از تشکیلاتی بوده که این افراد یا عضو آن هستند- کومله- و یا به آن اعتقاد یا دلبستگی و یا امیدی دارند. بخش سومی از مواضع از سر دغدغه ی مبارزاتی و با حفظ پرنسیپ های سیاسی و دست کم تلاشی برای نقد سالم و شفاف و کمونیستی صورت گرفته است. متاسفانه شماره ی این دسته ی سوم بسیار اندک است. نگارنده در این نوشته قصد برشمردن مصادیق این سه دسته را ندارد زیرا که اطاله ی کلام است و نقض غرض زیرا ترجیح می دهم موضع خودم و تنی چند از دوستانی که در این باره گفتگو و بحث داشته ایم را اعلام کنم.
راقم این سطور نه عضو کومله است و نه حزب کمونیست ایران اما در داخل ایران و در راستای مبارزات طبقه ی کارگر تلاش و مبارزه می کند و علاوه بر کومله و حکا ( حزب کمونیست ایران )، چند جریان دیگر را به طور کلی جریاناتی به نفع مبارزه ی طبقاتی ارزیابی می کند؛ اما البته که اینجانب، یگانه ظرف مبارزه ی طبقاتی را در قالب احزاب و سازمان های موجود نمی دانم و باور دارم که درجات و اشکال مختلف سازمانیابی مستقل طبقاتی در مقابل نظام سرمایه، هر کدام به درجه ای و در جای خود ضروری هستند.
در میان نقد های انجام شده به مساله ی اعلام مشترک موضع تحریم علیه انتخابات، یکی از نقدها، دقیق، کمونیستی، عینی و با حفظ پرنسیپ های لازم بود و جالب اینکه این نقد از درون همین تشکیلات(کومله/حکا) صورت گرفته است؛ صلاح مازوجی( از اعضای رهبری کومله و حکا) در مصاحبه ای اسکایپی با رادیو پیام در کانادا (که در لینک پینویس قابل دسترسی است) درباره پروژه اعلام مواضع مشترک با احزاب و جریانات کردستانی مخالف رژیم جمهوری اسلامی، به سوالات مصاحبه کننده پاسخ هایی داده است. اهم نکاتی که صلاح مازوجی بدان ها اشاره کرده است از این قرار است(همگی نقل به مضمون ):
1-صلاح مازوجی – به عنوان یکی از چهره های برجسته ی حکا و کومله و یکی از کمونیست هایی که همواره با صداقت و بر خط کمونیستی مبارزه کرده است- ، به صراحت اعلام می کند که مواضع اصولی کومله و جریاناتی مثل حزب دموکرات قطعا یکی نبوده و نیستند. مازوجی به صراحت از ماهیت راست و مذهبی و خلاصتا بورژوایی حزب دموکرات سخن می گوید و می افزاید که منطقا و عملا هیچ گونه اتحاد استراتژیک بین حزب دموکرات و کومله نمی تواند وجود داشته باشد.
2-صلاح مازوجی نزدیکی حزب دموکرات به عربستان و یا آمریکا را در قبال مسایل منطقه ای به لحاظ منطقی و ماهوی غیر ممکن نمی داند و حتا اگر اتفاق بیفتند برای او جای تعجب ندارد اما اینگونه ارزیابی می کند که خبر این نزدیکی نه خبری صد در صد واقعی و اتفاق افتاده و بلکه بیشتر بیان کننده ی آرزوی حزب دموکرات است و هنوز عملا اجرایی نشده است. واضح است که مازوجی خود و حزبش را کاملا در ردیف خارج از این گونه همکاری های مرتجعانه مثلا همکاری با عربستان و یا آمریکا تعریف می کند.
3-صلاح مازوجی می گوید که انجام پروژه ی اعلام تحریم با چند جریان کردستانی به هیچ وجه به علت یک تصمیم جدید از سوی کومله و از موضع اتحاد استراتژیک با این جریانات نیست بلکه تصمیمی قدیمی در زمنیه همکاری های پروژه ای و تاکتیکی در مسایل معین و مسبوق به سابقه است او تاکید می کند که راه کومله، دفاع از کارگران و زحمتکشان است حال آنکه حزب دموکرات و دیگران مشخصا منافع خود وطبقه بورژوازی را پیگیری می کنند.( نگارنده یادآوری می کند که مثلا در مساله ی اعتصاب سراسری در کردستان که در اردیبهشت 89، پس از اعدام فرزاد کمانگر و چند تن دیگر و به ابتکار کومله سازماندهی شد نیز چند جریان دیگر همزمان با کومله همراهی کردند و اعتصابی چشمگیر در کردستان رقم خورد.)
4-مازوجی اشاره می کند که همکاری های بین کومله و این جریانات در زمینه هایی همچون مسایل امنیتی و امثالهم نیز هست که لازمه ی تضمین امنیت به خصوص در مورد اردوگاه ها و امکان اقامتی و نیز در قبال اعضا و پیشمرگه های ساکن در اقلیم کردستان-عراق است.
5-مازوجی – به درستی- اشاره میکند که این همکاری پروژه ای ضمنا باعث شد که این جریانات برای نخستین بار و یکصدا مساله ی انتخابات فرمایشی و نمایشی را تحریم کنند؛ حال آنکه پیشتر برخی از این جریانات در خلال انتخابات های پیشین مردم کردستان را دعوت به مشارکت در انتخابات کرده بودند. همانطور که بعد از این اعلام مواضع نیز دیدیم که برخی از جریانات کردستانی انتخابات شورای های شهر و روستا را از موضع تحریم استثنا کردند.
6-مازوجی در پاسخ به علت حضور جریان مرتجعی مانند “خبات” اشاره میکند که حضور این جریان بر خلاف خواسته ی کومله بوده و در حین عمل به آنها تحمیل شده است. او می گوید که این گونه موارد خط قرمز های ماست و باید در آینده کوشید از این نقص ها در اقدامات و مواضع، پیش آمد نکند.
7-مازوجی به درستی اشاره می کند که هر گونه همکاری کومله با جریانی مانند خبات- به عنوان یک جریان مذهبی- به هیچ وجه قابل مقایسه با همکاری کومله در مقطع بعد از انقلاب 57 با شیخ عزالدین حسینی نیست. چه اینکه شیخ عزالدین و خبات اصولا قیاس کردنی نیستند. و به هر حال مازوجی حضور خبات در این پروژه را نادرست ارزیابی میکند.
ششمین مورد برشمرده، یعنی نقد از درون به کومله در قبال مشارکت “خبات” که توسط مازوجی هم تاکید و اعلام می شود نقدی صحیح و مواجهه ای اصولی و نتیجتا باعث امیدواری است.
با باور نگارنده کومله یک جریان زنده و پویا است و در جامعه ی کردستان پایگاه دارد. کردستان نیز جامعه ای طبقاتی است و می دانیم که در میان کارگران و زحمتکشان گرایش های مختلفی وجود دارد. چه بسا جوانانی از طبقه ی کارگر که از شدت مشکلات و سرکوب ها و برای مبارزه به رژیم سرکوبگر سرمایه داری در ایران، جذب تبلیغات جریانات دست راستی می شوند که تنها و تنها دم از مخالفت با جمهوری اسلامی می زنند اما درست مواضعی ضد طبقه ی کارگر دارند. چه کسی نمی داند که پیشمرگه ها و یا اعضایی که جذب حزب دموکرات، خبات و جریانات مذهبی همچون سلفی ها میشوند از همین مردم عادی و عموام جوان هایی از طبقه ی کارگر هستند؟ به همین منوال در میان جریانات سیاسی موجود در کردستان هم اختلافات گرایشی اعم از اختلافاتی در سطح تاکتیک و یا در سطح استراتژی و سوگیری وجود دارد. بر جسته ترین نمونه اش اختلاف بنیادی کومله و دموکرات است.
کومله ای که استراتژِی و سوگیری مبارزه طبقاتی دارد و جریانی پویاست و در زمین واقعی مبارزه حضور دارد قطعا بالا و پایین هایی هم داشته و خواهد داشت. قطعا در درون کومله گرایشاتی متمایل به ناسیونالیسم و یا ” همه با هم ِ کُردی” و یا همکاری با جریانات راست زیست و تلاش می کنند. مساله ی مهم این است که کومله چه در سطح رهبری و چه در درون جامعه خط مبارزه طبقاتی و خط کمونیستی خود را حفظ کند و با گرایشات راست-ناسیونالیتی درون خود همواره از سر نقد و با مسوولیت و پرنسیپ برخورد کند تا بتواند خط همیشگی هواداری و سازماندهی برای منافع کارگران و زحمتکشان کردستان و ایران را حفظ کند. باید با حفظ پرنسیپ، تعطیل ناپذریر و همیشگی و مصمم با گرایشات راست درون جامعه و همچنین درون کومله برخورد کرد.
یک مواجهه با پروژه ی مشخص مواضع مشترک برای تحریم انتخابات می تواند این باشد که حضور خبات در این پروژه را به هر شکلی توجیه کرد؛ کما اینکه تعدادی از هوادارن کومله اینگونه کردند. مواجه دیگر می تواند مواجهه ای کمونیستی باشد و حضور خبات را غیر اصولی و خطا ارزیابی کند. مازوجی دقیقا اینچنین کرده است.
نکته ی قابل تعمق این است که بر خلاف مواجهه و موضع گیری اصولی و شفاف صلاح مازوجی، در میان اظهار نظرهای تاریخا موجود در اکثر جریانات سیاسی ایران، کمتر می بینیم که یکی از رهبران مهم و با تاثیر یک جریان سیاسی در همان حال که در رهبری است عملکرد حزب/جریان خود را نقد کند و تاکید کند که در زمین مبارزه ی واقعی، از تکرار اینگونه اقدامات باید جلوگیری کرد. علی العموم، توجیه اقدامات خود، کاری است که رهبران سیاسی کرده و می کنند.
اقدام مازوجی ضمن اینکه نقدی درست و از درون به کومله است اما ضمنا تایید کننده ی این پروژه مشخص نیز هست. او کلیت ِاین پروژه را رد نکرده و تنها نکاتی تاکتیکی در این پروژه را ناصحیح ارزیابی می کند. ضمنا او علیه هیچ کدام از رفقا و هم حزبی های خود و یا حتا علیه هیچ فرد دیگری موضعی تخریبی اتخاذ نمی کند و با پرنسیپ کامل کلیت مساله و خروجی عملی را مورد نقد مشخص و عینی قرار داده است. بدنی ترتیب مازوجی نشان می دهد که یک رهبر سیاسی در جریانی هنوز کمونیستی است، هنوز به خط و ربط های کمونیستی وفادار است، هنوز به نقد با پرنسیپ و صادقانه اما به دور از هیاهو، فرافکنی و یا خود زنی علیه تشکیلات خود پایبند است؛ مازوجی نشان می دهد که آرمان های کمونیستی و منافع طبقه ی کارگر هنوز برای او در اولویت است. ضمنا او کومله و حکا را کماکان کمونیست و اساسا قابل دفاع می داند.
مواجه ی مازوجی با مساله ی پروژه ی تحریم انتخابات، امید و شادی می بخشد. چرا که نشان میدهد رهبری کومله و حکا به مثابه رهبران یک جریان کمونیستی، نه فقط زیست حزبی و سازمانی بلکه زیست اجتماعی-سیاسی دارند، دگم نیستند، استراتژی خود را روشن رو به عموم و به جامعه بیان می کنند، پشت درهای بسته تصمیم نمی گیرند و هر چه هست را به اعضا و هوادارن و جامعه اعلام می کنند. این موضع و مواجهه باید در جنبش کمونیستی ما تکثیر شود و جریانات دیگر نیز اقدامات خود چه آنها که درست اند و چه آنان که قابل دفاع نیستند را رو به خود و رو به جامعه اعلام کنند. مواجهه و موضع مازوجی نشان دهنده ی این است که حزب و جریان سیاسی برای او ” امام زاده ” و ” مقدس ” نیست بلکه وی حزبیت و سازمانیابی را برای خدمت به منافع طبقه کارگر می خواهد. مواجه ی مازوجی و تفسیر و تحلیلی که از این مساله ی مشخص-یعنی پروژه ی تحریم مشترک انتخابات 96- ارائه می دهد برخوردی مترقی و قابل دفاع است زیرا او نشان میدهد به مثابه یک رهبر کمونیستی چنانچه در سازمان/حزب تحت رهبری وی اقدامی تاکتیکی به اشتباه رخ بدهد، خود آن رهبران، در نقد آن پیشگام هستند. نهایتا اینکه مواجهه صلاح مازوجی با این پروژه، نشان دهنده ی یک خط و مشی کمونیستی و آنهم در درون جریانی است که در جامعه حضور دارد و طبعا گرایشات مختلفی می تواند در آن زیست کند و اتفاقا برخورد مازوجی تقویت کننده ی گرایش اکثریتی در حکا است که قویا بر خط و مشی کمونیستی تاکید دارند.
نگارنده امید داشت که نوع نگاه، رویکرد و مواجهه ای که مازوجی به این ” پروژه” کرده است بیشتر از این یک فقره از سوی دیگران، چه در درون حکا و کومله و چه در خارج از آن اتفاق می افتاد. اما همانطور که در ابتدای نوشته برشمردم، نقد ها و مواجهات صورت گرفته توسط دیگران اکثرا، یا اساسا سلبی و یا اساسا تاییدی بوده است. برخورد مازوجی را حتا اگر به عنوان برخوردی از خارج از حکا/ کومله فرض کنیم بسیار قابل تقدیر می بود. حال آنکه ارزش دو چندان مساله در این است که این مواجهه/نقد از سوی رهبری کومله/حکا طرح شده است.
به باور من با این گونه نقد ها از سوی ما و دیگرانی که از بیرون جریانات کمونیستی را نقد می کنند می توان به یک جریان کمونیست مانند کومله کمک کرد که بیش از پیش و قدرتمند بر مدار مبارزات کمونیستی باقی بماند. نقد سالم و با پرنسیپ در مورد کومله/حکا و علی العموم سایر جریانات کمونیستی بسیار مهم و حیاتی است. اما باید به خاطر داشت نقد جریانی مثل کومله که به طور واقعی در واقعیات جامعه هزار رنگ و هزار گرایش در کردستان ریشه دارد باید با در نظر گرفتن شرایط ویژه و ظرایف لازم انجام گیرد؛ این البته به این معنا نیست که هر جا لغزشی مشاهده کردیم از نقد کردن دست برداریم با این توجیه که کومله در زمین مبارزه ی واقعی حضور دارد و در این زمین واقعی حتا کوچک ترین حرکات با دشواری ها و سختی های بسیار انجام میگیرد و حتا یک قدم کار عملی درست با هزاران سد و مشکل موجه است؛ خیر؛ نقد را باید همیشه و همواره مد نظر داشت و اعلام کرد. اما قطعا نقد های مخربی که –منجمله در مورد همین موضع کومله و مشارکتش در پروژه ی تحریم انتخابات – انجام گرفته را اگر ملاحظه کنیم مثلا می بینیم برخی از نقد کنندگان از جریاناتی هستند که تنها مبارزه شان نشستن پشت کامپیوتر و رها کردن واژه ها در فضای اینترنت است. قطعا تنها خطری که برای این “فرد مبارز” می تواند وجود داشته باشد هک شدن دستگاه کامپیوترش و مثلا لو رفتن و منتشر شدن عکس های خصوصی وی است. مقایسه کنید با کومله که در میان هزاران فرد واقعی در کردستان نیرو دارد و مبارزانی دارد که هر ثانیه و هر لحظه عملا درگیر مشکلات امنیتی و سرکوب توسط جمهوری اسلامی هستند.
این واقعیت یعنی حضور عینی کومله در جامعه به هیچ وجه از اهمیت نقد به کومله نمی کاهد؛ بلکه مقصود این است که تخریب این گونه جریانات( یعنی جریاناتی مثل کومله) به واسطه کلمات و شبه مقالات و در دنیای مجازی احتمالا کاری ساده است؛ مهم این است که ما به کلیت جنبش کمونیستی حساسیت و وسواس داشته باشیم و با نقد های صادقانه و با پرنسیپ سعی در تقویت جریاناتی مثل کومله/ حکا داشته باشیم. حال آنکه اکثر نقد هایی که بنده در این مدت در قبال این پروژه ی مشخص، دیده ام بیش از هر چیز تخریب هایی با انواعی از ترکیب تهمت، سفسطه، عقده گشایی، تحریف تاریخی و ژست های ظاهرا رادیکال اما عملا پا درهوا و حتا گاهی فحاشی بوده است که قطعا آب در آسیاب سرمایه داری ریختن است.
در پایان ضمن تاکید بر کلیت مفاهیم و مواضعی که صلاح مازوجی در مصاحبه ی خود اعلام داشته اما بیش از هر چیزی مایلم بر این نکته پافشاری کنم که برای اینجانب و تعدادی دیگر از دوستانم که در عرصه ی مبارزات جنبش کارگری و در ایران فعالیت می کنیم: نوع مواجه ی مازوجی با عملکرد حزب/سازمان ش و اصولا رویکرد و سبک کار او بسیار مترقی، کمونیستی، صادقانه، با پرنسیپ و برای جنبش کمونیستی ما بسیار حیاتی و لازم و به مثابه یک الگوی رفتار سیاسی، قابل ترویج است.
با تلاش برای گسترش جهانی اتحاد طبقاتی علیه سرمایه داری
بیژن پرهام – 29 خرداد 1396
پینویس: لینک مصاحبه با صلاح مازوجی توسط رادیو پیام در کانادا؛ نشر شده به تاریخ یازدهم ماه مه 2017