“اقتصاد مقاومتی” تلاشی فریبکارانه برای بومی سازی پروژه تشدید ریاضت اقتصادی است
بهزاد جواهری
بحث حول و حوش “اقتصاد مقاومتی” دوباره بالا گرفته است. خامنه ای شخص اول تصمیم گیرنده در جمهوری اسلامی روز چهارشنبه 30 بهمن 1392 به دولت، مجلس و قوه قضائیه دستور داده است که سیاستهای کلی “اقتصاد مقاومتی” را “بیدرنگ و با زمانبندی مشخص” اجرا کنند. ترم “اقتصاد مقاومتی” عمر زیادی ندارد و سالهای قبل در زمان حمله اسرائیل به غزه در رفرنس به قضایای ابتدای تاریخ اسلام در “شعب ابی طالب” و اشاره به مقاومت اقتصادی در زمان کمبود و تحریم اقتصادی بکار برده شد. خامنه ای در سال 1389 این مقوله را بعنوان راهکار برون رفت از وخامت اقتصادی ناشی از تحریمها بطور جدی تری مطرح کرد. ایدئولوگهای جمهوری اسلامی، تعاریف مختلف و کلی از این مقوله به جامعه ارائه داده اند، در ضمن این تعاریف می توان به “تولید کالاهای اساسی” که بیشترش وارداتی است و در واقع به برجسته کردن “سرمایه داری ملی” در مقابل خارجی و “متنوع کردن مبادی وارادات این کالاها” جهت جلوگیری از فشار کشورهای خارجی در زمان بحرانهای سیاسی اشاره شده است. همچنین به ساختن “ذخایر راهبردی” از کالاهای اساسی اشاره گردیده است.
بنظر من اینها هیچکدام معنا و مفهوم درستی از این مقوله بدست نمی دهند. “اقتصاد مقاومتی” مفهومی است که معادلی در اقتصاد سرمایه داری ندارد و خامنه ای غیر مستقیم در سخنانش منظور اصلی خود و معادل اقتصادی مقوله “اقتصاد مقاومتی” را روشنتر می کند، “هزینه های عمومی کشور باید از طریق منطقی سازی اندازه دولت، حذف دستگاه های موازی یا غیر ضروری و حذف هزینه های زائد کاهش یابد و صادرات کالا، به ویژه صادرات کالاهای دانش بنیان افزایش پیدا کند”. بحث کاهش هزینه های دولت و کوچک کردن اندازه دولت مفهومی شناخته شده در سرمایه داری تحت عنوان “ریاضت اقتصادی” است.
ریاضت اقتصادی به مجموعه سیاستهای اقتصادی اطلاق می شود که سرمایه داری در زمان بحران اقتصادی برای کاهش هزینه ها و کسری بودجه، خصوصی سازیهای وسیع، افزایش مالیاتهای مستقیم و غیر مستقیم و افزایش تلاش برای دریافت وام از موسسات مالی جهانی اطلاق می شود. سرمایه داری، ریاضت اقتصادی را در جهت بالانس کردن میزان تقاضا و عرضه کالاها، تحرک بازار کار و افزایش تعداد شاغلین به کار، کاهش تورم ناشی از بحران اقتصادی، افزایش رقابت و مقابله با کسری بودجه ناشی از بحران مفید می داند.
اما ترجمه واقعی ریاضت اقتصادی برای طبقه کارگر، بیکاریهای گسترده، بالا رفتن سن بازنشستگی، افزایش ساعت کار و کاهش مزایای کار می باشد. این نتیجه ای است که طبقه کارگر در اروپا و آمریکا پس از اعمال سیاستهای انقباضی و تشدید ریاضت اقتصادی در مواجهه با بحران اقتصادی که چند سالی است گریبانگیر سرمایه داری شده است دیده است. همچنین ریاضت اقتصادی، عرضه و میزان خدمات عمومی منجمله حمل و نقل، بهداشت و درمان و آموزش و پرورش را هدف قرار می دهد. بیمه های اجتماعی منجمله بیمه بیکاری و کمک هزینه ها برای مسکن و تغذیه نیز همیشه مورد هدف ریاضت اقتصادی بوده اند. مختصر و مفید اینکه ریاضت اقتصادی در زمانیکه به انباشت بیشتر سرمایه برای سرمایه داران منجر می شود بشدت به معیشت و سطح زندگی طبقه کارگر صدمه می زند.
ذکر این نکته لازم است که سرمایه داری به هر اندازه که به معیشت طبقه کارگر در چارچوب ریاضت اقتصادی حمله کرده است در نقطه مقابل و در جهت مهار کردن تبعات اجتماعی وارد کردن فشار اقتصادی به اقشار جامعه بودجه مراکز سرکوب، پلیس و سازمانهای جاسوسیش، مراکز مذهبی و سلطنتیش افزایش داده است. امروز اگر در انگلستان قطع کمک هزینه تغذیه کودکان برای دولت ائتلافی تحت رهبری دیوید کامرون مطرح است در مقابل آن هزینه دربار انگلستان 20 درصد افزایش یافته است و از 30 ملیون پوند به 35 ملیون پوند افزایش یافته است!
چرا سرمایه داری و شخص اول جمهوری اسلامی این نیاز را احساس می کند که یکی از مفاهیم اقتصاد سرمایه داری بومی کند و معادل اسلامی و ایرانی آن را بسازد؟ جمهوری اسلامی از عواقب اعلان علنی و مستقیم اعمال ریاضت اقتصادی نگران است و این را می داند که با اعتراض از سوی طبقه کارگر مواجهه خواهد شد. سرمایه داری در ایران به تجارب کشورهای دیگر می نگرد و سعی دارد از اشتباهات آنها خودداری کند. به همین دلیل بود که طرح حذف یارانه ها تحت عنوان “هدفمندی یارانه ها” ارائه گردید چون اعتراضات طبقه کارگر در نیجریه و عقب نشینی هیئت حاکمه در مقابل آن اعتراضات را مشاهده کرده بود.
“اقتصاد مقاومتی” طرحی فریبکارانه برای بومی سازی و مهر ایرانی-اسلامی زدن به پدیده ای شناخته شده در اقتصاد سرمایه داری است که هیچ نتیجه ای بجز بدتر شدن وضعیت زندگی طبقه کارگر را بدنبال نخواهد داشت. باید این فریب را برای طبقه کارگر روشن ساخت و این طرح ضد کارگری را با تشکل و اعتراض به عقب راند!
منبع: نشریه کمونیست هفتگی شماره ٢٢١
26 فوریه 2014